Saygıdeğer Değerleme Uzmanları;
Gayrimenkul değerleme işlemlerinde denklem içerisinde muhtelif pasif ve aktif etkenler mevcuttur. Bu etkenler kredi alacak kişi, emlakçı, banka şubesi elemanları, değerleme şirketi A.ş. lisanslı çözüm ortakları, lisansız çözüm ortakları, banka genel müdürlükleri, TDUB, SPK, BDDK'dır.
Kredi alacak kişi: Teminat olarak göstereceği gayrimenkulün değerini en yüksek şekilde tespit ettirerek bankadan çekeceği krediyi alabilmektir.
Emlakçı: Bankalara müşteri temin ederek bankadan bir miktar ücret almakta, müşteriye satacağı gayrimenkulün kısmen değerinin tamamını bankadan kredi olarak müşterisine kullandırmak olup, aksi takdirde pazarladığı taşınmazı alıcı almaktan vazgeçecek ve emlakçı gelir temin edemeyecektir.Bazı emlakçılar istediğimiz fiyatı yazmıyor diye eksper tercih etmekteler, buna da bankalar göz yummaktadır.Eksperin bağımsızlık ilkesi ortadan kaldırılmaktadır.Bu hususlara genelde lisansız eksperler alet olmaktadır.Çünkü herhangi bir cezai yaptırım uygulanamamaktadır.
Banka şubesi: Bankanın amacı para satmaktır. Ne kadar çok para satarsa karı o kadar artacaktır. Emlakçılar bankaya ücret karşılığı müşteri temin etmekte, aldığım duyuma göre bankaya direk olarak başvuran müşterilerden bankada çalışan memurlar emlakçıyıda araya sokarak müşterinin haberi olmadan bankanın vermiş olduğu ücreti fifti fifti emlakçı ile paylaştığı duyumunu aldım.
Değerleme şirketi Aş: Türkiye genelinde 120-130 arasında Aş bulunmakta, bunların 50-60 tanesi iş alamadıklarında kapanmayla yüz yüze kaldığı, diğer Aş' lere çözüm ortağı olarak çalıştıkları, bankaların kulu kölesi durumunda kaldıkları, bazı bankaların genel müdürlük personelleri Aş' lerin bir şekilde (gizli) ortağı oldukları duyumunu aldım.
Banka Genel Müdürlükleri: Muhtelif değerleme Aş' lerle anlaşarak hizmet verdikleri çözüm ortaklarından mühendis olsun da ne olursa olsun mantığıyla hareket etmektedirler. Devletin yasalarında belirlemiş olduğu SPK Lisanslı Değerleme Uzmanlarında mühendis olmayanları tercih etmedikleri, halbuki Avrupa 'da değerleme uzmanları ışletme Bölümü mezunlarıdır.Banka genel müdürlüklerinin Mühendisler Odasının güdümünde mi kaldığı soru konusu olmaktadır.Bu husus gerekirse dava yoluyla çözülebilecektir.Banka genel müdürlüklerinin çözüm ortaklarında öncelikle SPK lisanslıları tercih etmeleri ile etik olabilecektir.
Lisanlı Çözüm Ortakları: SPK mevzuatına göre değerleme lisansı alan kişiler Aş' lerde ortak olmadığı durumlarda muhtelif şehirlerde çözüm ortağı veya diğer adıyla temsilci olarak çalışan kişiler olup, mevcut düzen içerisinde tamamen hamaliye işi yapmaktadırlar.Günde azami normal 2 iş yapmaktalar, ellerine 2 işten kar olarak 50-60 lira kalmakta, yaptıkları işlerden de sorumlu ve TDUB'un disiplin yönetmeliğine ve diğer yaptırımlarla karşı karşıyadır.Bir işçi (amale) nin günlük ücreti 50-60 liradır.Herhalde SAM Amca tarafından sömürülen Afrikalılar durumundadırlar.
Lisansız Çözüm Ortakları: Muhtelif il ve ilçelerde kendi yaptıkları işleri yanında yanına almış oldukları lise mezunu gibi iş bulamamış, beceri sahibi olmayan kişilere hasbel kader konu hakkında bilgi verip, fotoğraf çeken, tapudan bilgiye alan, yeri görüp emsalleri dikkate alarak konu taşınmazı değerlendirip rapor yazarak banka kredisine alt yapı olmaktadır. Yaptıkları iş tamamen yan iştir. Asli işleri yapı denetim veya diğerleridir.
TDUB: Lisanlı Değerleme Uzmanlarının mecburen üye olduğu kanunla kurulan bir kurum olup, üyelerinin hak ve çıkarlarını korumak SPK lisanlı üyelere yaptırımları olan şimdilik güçsüz bir kuruluştur.
SPK: Değerleme uzmanı olarak şartlarını belirlediği kriterlere göre lisans vermektedir. Bazı bankalar bu lisansı kabul etmedikleri, lisansız mühendisleri tercih ettikleri hususlarına müdahil dahi olmadığı, verdiği lisansın arkasında duramamaktadır.
BDDK: Bankalar birliğinin oluşturmuş olduğu bir birlik olup, para kimdeyse güçlü o dur mantığıyla hareket etmekte devletin yasaları ikinci planda kalabilmektedir. Bankaların haklarını en güzey şekilde korumaktadır.
Yukarıda saydığımız aktörler denklemin içerisinde güçlerine göre sonucu etkilemekte ve değerleme uzmanlarının sömürülmesine, emeklerinin çalınmasına neden olmaktadır. Herkesin yasalar çerçevesinde etik davranmakla olumlu sonuçlar alınabilir. Burada domino taşı etkisi yapan güçlü BDDK 'dır. BDDK 'nın hak ve nesafet ölçülerinde davranmasıyla rayına oturacağı kanaatiyle selamlarımı sunarım.