17.11.1986 günü yürürlüğe giren “Tasarrufu Kısıtlanan Bina, Arsa ve Arazi Hakkında Yönetmelik”in 2. maddesine göre; imar planlarında kamu yapılarına ve okul, cami, yol, meydan, otopark, yeşil alan, çocuk bahçesi, pazaryeri, kesimevi ve benzeri genel hizmetlere ayrılmış olması nedeniyle üzerinde yapı yapılmasına olur verilmeyen arsalar ile köklü değişiklik ve ekler yapılmasına olur verilmeyen yapıların egenimi (tasarrufu) kısıtlanmış sayılır. Bu durumlarda kısıtlı olarak vergileme, imar planının kesinleştiği günü izleyen yıl başından başlatılarak yapılır. Kısıtlama, ilgili arsa ya da yapının bulunduğu alana ilişkin imar programının kesinleştiği güne değin sürer.
Yönetmeliğin 3. maddesine göre; imar planlarında bulunup da imar proğramı kapsamında olmaması nedeniyle üzerinde geçici yapı yapılmasına olur verilen ve tapu kütüğüne bu konuda yazım yapılan arsaların da egenimi, geçici yapıyı kapsamamak koşuluyla, kısıtlanmış sayılır. Ancak, kısıtlı vergileme, imar uygulaması yapılsın ya da yapılmasın, geçici yapı belirtiminin (beyanının) tapu kütüğüne yazım gününden başlayarak on yıldan çok olamaz. Bu durumda, yapılan geçici yapının vergisi yapı değeri üzerinden alınmakla birlikte, arsa için kısıtlı vergileme, tapuya yazım gününü izleyen yılın başından başlatılarak yapılır ve süre buna göre yürütülür.
Yönetmeliğin 4. maddesine göre; Taşınmaz Kültür ve Tabiat Varlıkları Yüksek Kurulu ya da bölge koruma kurullarınca; tarihi, sanat ve bölgesel özellikleri ya da öteki özellikleri nedeniyle taşınmaz kültür ya da tabiat varlığı olarak korumaya alınan, arkeolojik ya da doğal sit alanı, korunma alanı, koruma amaçlı imar planı içinde olması nedeniyle üzerinde inşaata olur verilmeyen arsa ve arazilerin, (ticaret, elişçiliği ya da meslek konusu bir etkinliğin yürütülmesi için yapılan, yapım amacı dışında bir işlev verilen ya da kullanılanlar dışında) egenimi kısıtlanmış sayılır. Bu durumlarda kısıtlama, adı geçen kurulların kararlarının ya da koruma amaçlı imar planının kesinleştiği günü izleyen yılın başından başlar ve kurul kararının ya da planın kaldırıldığı yılın sonuna değin sürer.
Yukarıda açıklandığı biçimde egenimi kısıtlanmış taşınmazların değerlemelerinde, taşınmazların yapı ve arsalarını ayrı olarak ele almak ve bu ayrım çerçevesinde değer belirlemek uygun olacaktır. Yapıların değerinin belirlenmesinde, kullanımlarına olanak tanınıp tanınmadığı ve ileriye yönelik kullanım süresi göz önüne alınmalıdır. Arsalar içinse; kısıtlılığının kaldırılması, başka bir taşınmazla değiştirilme ya da kamulaştırılma için geçecek süre bilinemediğinden, arsanın mülkiyetini çıplak (kuru) mülkiyet hakkı ve kullanım hakkı olarak ayırıp kullanım hakkı değerini dışarıda tutarak, çıplak mülkiyet hakkı üzerinden değer belirlenebilir. Buna göre de, üst hakkı değerlemesindeki genel yaklaşım çerçevesinde egenimi kısıtlanmış arsanın değeri, egenimin kısıtlanmamış olması durumundaki değerin 1/3’ü olacaktır. Geri kalan 2/3’lük değer, kullanım hakkının kısıtlanmış olması nedeniyle ve kullanım hakkının karşılığı olarak, arsa değerinin içinde yer almayacaktır.
